Một trong những giao dịch logistics – cảng biển quan trọng nhất trong năm 2025 liên quan đến việc mua lại hàng chục cảng trên toàn cầu, trong đó có hai cảng chiến lược bên cạnh Kênh đào Panama, đang rơi vào tình trạng bế tắc do sự can thiệp của Trung Quốc và căng thẳng địa chính trị với Hoa Kỳ.
Bối cảnh của thỏa thuận
Tập đoàn CK Hutchison Holdings (Hồng Kông), thuộc sở hữu của tỷ phú Lý Gia Thành, sở hữu hệ thống cảng toàn cầu với hơn 40 cảng, bao gồm Cảng Balboa và Cảng Cristóbal – hai điểm đầu mối quan trọng ở mỗi đầu Kênh đào Panama.
Một liên minh do BlackRock (Mỹ) và Mediterranean Shipping Company (MSC) đứng đầu đã đạt thỏa thuận sơ bộ mua lại phần lớn cổ phần này với tổng giá trị lên tới 22,8 tỷ USD hồi đầu năm. Thỏa thuận này từng được đánh giá là một trong những giao dịch cơ sở hạ tầng cảng quan trọng nhất và là một phần của chiến lược mở rộng toàn cầu.
Trung Quốc thay đổi chiến lược và gây đình trệ
Theo The Wall Street Journal và Reuters, Trung Quốc đã tăng yêu cầu trong đàm phán với mục tiêu đưa COSCO Shipping – hãng vận tải biển nhà nước lớn nhất Trung Quốc – trở thành bên kiểm soát đa số hoặc có quyền phủ quyết trong thỏa thuận này.
Trước đó, các bên trong liên minh BlackRock – MSC sẵn sàng chấp nhận việc COSCO tham gia với cổ phần ngang bằng. Tuy nhiên, khi Bắc Kinh yêu cầu quyền kiểm soát lớn hơn và quyền phủ quyết trong quản trị các cảng này, phía BlackRock, MSC và Washington đã từ chối những điều kiện đó, khiến đàm phán rơi vào bế tắc nghiêm trọng.
Trung Quốc được cho là dùng đòi hỏi này như một công cụ đàm phán lớn hơn trong bối c
Phản ứng từ Hoa Kỳ và các bên liên quan
Nhà Trắng và phía Hoa Kỳ đã phản đối mạnh mẽ các điều kiện kiểm soát của Trung Quốc, nhấn mạnh rằng quyền kiểm soát các cảng gần Kênh đào Panama là vấn đề an ninh kinh tế quốc gia và bác bỏ việc nhượng bộ quyền phủ quyết cho COSCO.
Chính quyền Mỹ trước đó từng bày tỏ lo ngại về quyền ảnh hưởng quá lớn của Trung Quốc đối với hạ tầng logistics chiến lược, và thậm chí từng tuyên bố sẽ “tăng cường kiểm soát” tuyến vận tải chiến lược này.
Phía Panama Canal Authority cũng lên kế hoạch bán đất và quyền khai thác thêm các khu vực cảng, thu hút các hãng khai thác hàng đầu thế giới như Maersk và CMA CGM, nhưng các hạn chế pháp lý và địa chính trị vẫn là rào cản lớn.
Hệ quả đối với ngành logistics – cảng biển thế giới
1. Kênh đào Panama là điểm “then chốt” trong lưu thông hàng hóa toàn cầu: Cảng Balboa (Thái Bình Dương) và Cristóbal (Đại Tây Dương) là cửa ngõ chính trong việc luân chuyển hàng hóa giữa châu Á, Mỹ Latinh và Bắc Mỹ. Hơn 40% lượng container Mỹ lưu thông qua kênh này mỗi năm.
2. Bế tắc đàm phán làm chậm tiến trình chuyển quyền kiểm soát: Việc đàm phán kéo dài sẽ làm gián đoạn kế hoạch đầu tư, thay đổi quyền điều hành, và ảnh hưởng tới năng lực khai thác cảng trong ngắn hạn nếu các bên không đạt được thoả thuận vào đầu 2026.
3. Tác động địa chính trị lên logistics toàn cầu: Sự tham gia của COSCO dưới điều kiện quyền kiểm soát sẽ khiến các quốc gia khác lo ngại về tầm ảnh hưởng chiến lược của Trung Quốc đối với hạ tầng logistics toàn cầu, dẫn tới phản ứng pháp lý và chính sách từ Mỹ và các đối tác châu Âu.
4. An ninh kinh tế và thương mại quốc tế: Một cảng chiến lược có quyền lực lớn bị điều khiển bởi bên liên quan tới Chính phủ Trung Quốc với quyền phủ quyết sẽ đặt ra nguy cơ về quyền quyết định đối với tuyến thương mại trọng yếu, tạo rủi ro mới trong đánh giá rủi ro vận tải biển và bảo hiểm hàng hải.
Kết luận: Thương vụ mua lại hệ thống cảng chiến lược gần Kênh đào Panama trị giá gần 23 tỷ USD — một trong những động thái lớn nhất trong lịch sử logistics toàn cầu — hiện đã đình trệ vì Trung Quốc đòi quyền kiểm soát lớn hơn thông qua COSCO. Sự việc này không chỉ là giao dịch tài chính thông thường mà đã trở thành điểm giao thoa giữa kinh tế & địa chính trị, làm dấy lên các quan ngại mới về vai trò quyền lực trong logistics và vận tải biển thế kỷ 21.